De eikenprocessierups is de laatste jaren steeds meer in het nieuws omdat de eikenprocessierups voor overlast zorgt. De rups maakt niet alleen schade aan bomen, maar mensen en beesten kunnen ook gezondheidsklachten krijgen. De eikenprocessierups komt voor op verschillende soorten eiken, maar zit het liefst in de zomereik. Omdat de zomereik als eerste uit de knop komt en dat is voedsel voor de rups. De eikenprocessierups heeft zich over heel Nederland verspreid. De rups maakt een nest op de stam of tak van de boom, of bij erg warm weer in de grond aan de voet van de eik. Vanuit het nest gaat de rups in optocht met meerdere rupsen (vandaar de naam ‘processie’) naar de top van de tak om de jonge bladeren op te eten. De harige eikenprocessierups vervelt 5 keer. Vanaf het 3e larvenstadium heeft de rups microscopisch kleine, giftige brandharen. Als deze haren in aanraking komen met de huid, veroorzaakt dit een allergische reactie. Na 5 keer vervellen is de rups ongeveer 2 maanden oud en ruim 3 cm lang. Hij verpopt nu tot vlinder. De vlinders paren en zetten in de (na)zomer ei-pakketten af, 20 tot 50 stuks. De ei-pakketen blijven op de takken van de eik de winter over. De oude nesten van de eikenprocessierups blijven in de bomen achter en zitten dan nog vol met vervellingshuidjes, pophuiden en brandharen. Ook deze kunnen nog gevaarlijk zijn omdat de brandharen lange tijd hun giftige stof behouden.
Nematoden
Vanaf het moment dat de ei-pakketten uitkomen en er nog geen blad aan de boom zit, kunt u bestrijden met insect-parasitaire nematoden. Deze nematoden spuiten we onder hoge druk met water (gemengd met een uitvloeier en gel) in de bomen op de nesten. De nematoden kruipen vervolgens de rupsen binnen en maken zo de eikenprocessierups ziek. Omdat de insect-parasitaire nematoden slecht tegen Uv-licht kunnen. spuiten we bij voorkeur in de avond of in de nacht bij droog en windstil weer. Insect-parasitaire zijn onschadelijk voor mens en dier. Insect-parasitaire aaltjes kunnen al vanaf 7 graden nachttemperatuur worden verspoten. Daarmee is deze bestrijdingsmethode al vroeg in de levenscyclus van de eikenprocessierups toe te passen.
Het voordeel daarvan is dat de rupsen ten tijde van de bestrijding nog geen brandharen hebben gevormd, dus dat deze toepassing geen risico voor de gezondheid oplevert. Een ander belangrijk voordeel is dat bij de toepassing vroeg in het voorjaar andere, beschermde rupsen-/vlindersoorten nog niet uitgekomen zijn. Deze worden bij de vroege toepassing van de insect-parasitaire nematoden niet blootgesteld aan de bestrijding, en blijven dus gespaard.
Gaasvlieglarven
Een andere biologische bestrijding kan uitgevoerd worden met gaasvlieglarven. De larven van gaasvliegen zijn een natuurlijke vijand van de eikenprocessierups. Zodra de eerste rupsen uitkomen kunnen de larven uitgezet worden. De larven gaan in de boom op zoek naar de rupsen, prikken ze aan en zuigen ze leeg. De larven vervellen een paar keer en zullen na een week of 3 verpoppen. De daaruit komende gaasvliegen doen niets tegen de rupsen maar kunnen wel weer eitjes leggen in de buurt van de rupsen. Dit gebeurt alleen als de omstandigheden goed zijn. De volwassen gaasvliegen hebben stuifmeel nodig om te overleven.
Xentari
Als er blad aan de boom komt, kan er Xentari toegepast worden. Xentari is een bacteriepreparaat wat ook in de bomen op de bladeren gespoten wordt. Doordat de rupsen van deze bladeren eten gaan ze dood. Voor het spuiten met Xentari is het hebben van een spuitlicentie verplicht. Xentari is voor zover we weten onschadelijk voor mensen. Het nadeel van spuiten met Xentari is dat het pas later in het seizoen kan omdat er dan pas blad aan de bomen zitten. Hierdoor vergroot de kans dat ook andere nuttige insecten dood gaan.
Biodiversiteit
Op deze manier bestrijden is niet voldoende om de plaag onder controle te krijgen. Denk goed na bij het aanplanten van nieuwe bomen welk soort er geplant wordt. Zorg voor voldoende biodiversiteit ook rondom de bomen. Natuurlijke vijanden zijn van groot belang. Denk hierbij aan het zaaien van bloemenmengsels om zo de natuurlijke vijanden ook een plaats te geven waar ze kunnen overleven. U kunt vogelhuisjes in de bomen plaatsen voor het aantrekken van vogels. Vleermuizen zijn ook hele geschikte, natuurlijke vijanden van de vlinders. Omdat deze allebei ‘s nachts leven, komen ze zo met elkaar in aanraking. Het ophangen van een feromoonval is ook zinvol om te monitoren. In deze feromoonval brengen we lokstof aan, dezelfde lokstof die vrouwtjesvlinders afzetten om de mannetjes te lokken. Doordat de mannetjes hierin terecht komen, onderbreken we het proces van de bevruchting van de vrouwtjesvlinders. De feromoonvallen kunnen vanaf begin juli opgehangen worden t/m september. Tussendoor dienen de feromoonvallen 3 keer geleegd te worden en tegelijkertijd de lokstof vernieuwen.
Als de rupsen brandharen krijgen is het alleen nog mogelijk de nesten weg te laten zuigen door gespecialiseerde bedrijven.
Bovenstaande adviezen zijn gebaseerd op de actuele praktijksituatie en de op dit moment ter beschikking staande kennis. Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit bericht mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
