“Waar geen insecten meer zijn, verdwijnt het leven”
Met subsidie van de gemeente telt Schouwen- Duiveland inmiddels 20 hectare aan bloem- en kruidenrijke akkerranden. In de komende jaren moet dit verder groeien naar zo’n 40 hectare. Met randen van zes meter breed ontstaat er dan een gezamenlijke lengte van 64 kilometer. “De gemeente steekt hier jaarlijks 50.000 euro subsidie in. Het verhogen van de biodiversiteit en verfraaiing van het landschap zijn daarbij de belangrijkste doelstellingen”, zegt Paula Schot, wethouder van de gemeente Schouwen-Duiveland.
De wethouder is aangeschoven bij akkerbouwer Tonco Padmos uit Scharendijke, Helle van der Roest van Imkersvereniging Schouwen-Duiveland en Bart Boot, adviseur groenvoorziening van Van Iperen. Paula: “Het ging bij de start in 2018 in eerste instantie om een proef van drie jaar. Het is een gezamenlijk project van de Stichting Zonnestraal, de agrarische natuurvereniging van Schouwen-Duiveland, de imkersvereniging, een twintigtal boeren en de gemeente.”
We zijn te gast bij het akkerbouwbedrijf van Tonco: Schouwen Agro VOF, een samensmelting van vier akkerbouwbedrijven. “In 2016 hebben we met de buren de krachten gebundeld,” vertelt Tonco. “Inmiddels zijn we voor het tweede teeltjaar met z’n vieren en heeft ieder zijn eigen taak binnen het bedrijf gevonden. Gezamenlijk bebouwen we zo’n 300 hectare.” Naast een aantal traditionele akkerbouwgewassen, wordt er ook knolselderij verbouwd. Een groot voordeel van de nieuwe VOF is volgens Tonco de toegenomen efficiëntie en slagkracht van het bedrijf.
De vader van Tonco legde de eerste akkerranden al aan in 1999. “De overheid wilde dit toen om de emissie naar het oppervlaktewater in te perken. Ons ging het vooral om de subsidie die we ervoor kregen. Dat was meer dan je bijvoorbeeld voor de tarwe kon krijgen.” Tegenwoordig staat het idee van de akkerranden steeds vaker op de agenda, bij overheid, natuurorganisaties en de agrarische sector. Maar nog altijd is subsidie voor akkerbouwers een belangrijke drijfveer. Tonco: “Het kost toch een stuk van je land. Natuurlijk vind ik het idee belangrijk, maar het moet wel voldoende opbrengen. Ook heb je er echt wel werk aan. Als je die randen niet gewoon als gewas beschouwt, dan wordt de onkruiddruk op den duur onbeheersbaar. Zo lopen we regelmatig de randen langs om alle distels te verwijderen. Doe je dat niet, dan heb je er op heel je land last van.”
“De onkruiddruk is ook naast de randen beduidend hoger. Stop je met de randen, dan moet je echt twee keer zoveel spuiten, vanwege de gigantische hoeveelheid zaad die inmiddels in die grond ligt opgeslagen. Bij een van de bloemenranden heb ik eerst een vals zaaibed aangelegd, daarna het kweekgras doodgespoten en vervolgens de bloemenrand ingezaaid.”
(In 2018 is de imkersvereniging gevraagd om aan dit project mee te doen.) Helle van der Roest: “Daar hebben we positief op gereageerd. Een voorwaarde was dat er gezamenlijk onderzoek gedaan zou worden naar alternatieve financieringsvormen om de toekomstbestendigheid van de akkerranden te vergroten. Gemeentelijke subsidies zijn te veel afhankelijk van de politieke kleur van het college.” Inmiddels zijn er al verschillende ideeën in de praktijk gebracht. Zo is er bijvoorbeeld een ‘plukbon’ ontwikkeld. Aanschaf van die bon geeft mensen de mogelijkheid om gedurende een heel seizoen in de akkerranden bloemen te plukken. Daarnaast worden er proeven gedaan met het inzaaien van inheemse kruiden, die gebruikt kunnen worden voor het maken van lokale thee. “Mooie initiatieven, maar het is beslist nog niet voldoende. Zeker niet als je bedenkt dat we de komende jaren willen groeien naar die 40 hectare.” Inmiddels zijn er ook gesprekken met het bedrijfsleven op het eiland, om ook hen meer bij het initiatief te betrekken.
Bart: “Van Iperen sponsort dit project met een kleine bijdrage, adviseert en levert de zaadmengsels. We geven advies over de voorbereidingen die genomen moeten worden en we monitoren de resultaten. Het jaar daarop passen we de opgedane kennis in de praktijk toe. Soms zie je een plant helemaal niet terug, dan gaat die er natuurlijk uit. Het is iedere keer weer zoeken, omdat we graag de bloeiboog zo lang mogelijk willen laten zijn. Het is aantrekkelijk als van begin tot eind van het seizoen de akkerranden in bloei staan.” Akkerranden met eenjarige bloemen zijn over het algemeen mooier. Meerjarige planten echter zorgen het hele jaar door voor voeding en beschutting van nuttige insecten. Daarnaast is het volgens Boot belangrijk dat de mengsels aansluiten op het gewas dat ernaast staat. “Ik ben zelf van de groenvoorziening. Vanuit die rol, ik adviseer de gemeente in hun openbaar groen en sportvelden, onderhoud ik het contact. Collega’s van de afdeling zaaizaden en buitendienst akkerbouw van Van Iperen adviseren mij over de samenstelling van de mengsels, passend bij de gewassen die ernaast geteeld worden.”
Studenten van de HAS hebben het project als afstudeerproject gemonitord en geëvalueerd. Dat werd mogelijk gemaakt door Living Lab Schouwen-Duiveland. Zij keken naar het effect van de randen op de biodiversiteit, met name als het gaat om de bestuivende insecten. Hoewel er wel een aantal positieve conclusies getrokken kunnen worden, blijven er nog genoeg vragen over. Met name over het effect op de gewasbescherming. Tonco: “Het idee is dat de akkerranden voor voedsel en beschutting zorgen voor natuurlijke vijanden van plaaginsecten. Dat moet zorgen voor een besparing op de chemische middelen. Maar heb je eenmaal luis in je gewas, dan is het maar de vraag of er op dat moment ook voldoende lieveheersbeestjes zijn. Daar ben ik nog wel sceptisch over.”
Helle: “Het is ongelofelijk belangrijk dat het aantal insecten toeneemt. Ook hier op Schouwen-Duiveland neemt het aantal wilde bijen zienderogen af. Waar geen insecten meer zijn, verdwijnt het leven. Dus alles wat we hiermee winnen is meegenomen.” Paula: “Mensen genieten echt van deze bloeiende randen. Dat geldt voor onze inwoners, maar zeker ook voor vakantiegangers. Daarnaast spelen de akkerranden een belangrijke rol in de natuur- en milieueducatie (NME). Ze helpen om jonge kinderen bewust te maken van de natuur om ons heen.”
De gemeente heeft bij alle akkerranden bordjes geplaatst met een QR-code voor wie meer wil weten en financieel wil ondersteunen. “Je ziet regelmatig dat mensen daar gebruik van maken.” Op het eiland is ook de fietsroute ‘Gulle Grond’. Een mooie tocht in de omgeving van Dreischor. Tijdens die route worden bij verschillende gewassen filmpjes aangeboden. Daarin vertellen akkerbouwers over hun gewassen, wanneer er gezaaid of geplant wordt, hoeveel kilo een gewas opbrengt en waar de gewassen naartoe gaan. Helle: “Ik ben op heel veel plaatsen op de wereld geweest, maar Schouwen-Duiveland is gewoon het mooiste eiland van de wereld. En dat moeten we zo houden. De akkerranden spelen daarin een belangrijke rol.”
