Uitdagingen op het gebied van stikstofbemesting in NV-gebieden
15 januari 2025
Afgelopen seizoen werd voor het eerst gewerkt met lagere stikstofnormen voor Nutriënt-Verontreinigde gebieden (NV-gebieden). Deze gebieden zijn als kaartlaag te vinden in Mijn RVO, of via de website www.boerenbunder.nl. In deze gebieden werd de stikstofgebruiksnorm het afgelopen jaar met 5% gekort. Het komende jaar zal de stikstofgebruiksnorm in deze NV-gebieden met 20% verlaagd worden. Dit geeft voor veel telers grote veranderingen om het komende seizoen de gewassen van voldoende stikstof te kunnen voorzien om een goede opbrengst te behalen. De stikstofbehoefte van de gewassen zal even hoog blijven, of deze nu in een NV-gebied staan of niet.
Door te focussen op de 4 J-methode, namelijk Juiste meststof, de Juiste hoeveelheid, de Juiste plaats en het Juiste moment van het toedienen van de stikstof, kan elke kilo stikstof die aan een gewas wordt toegediend, zo optimaal mogelijk worden benut. Om gewassen met een mindere hoeveelheid stikstof toch zo optimaal mogelijk te laten groeien, zal in het gebruik van stikstof met een nog hogere efficiëntie toegepast moeten worden. Elke kilo stikstof die aan een gewas wordt toegediend, zal met de kleinst mogelijke kans op verlies moeten worden ingezet. Naast de eerdergenoemde 4 J’s zal een Juist advies hiervoor ook van belang zijn.
Het belang van het maken van een goed bemestingsplan wordt met de aangescherpte stikstofnormen nog groter. Om hier handvatten voor te geven willen we in een dit artikel wat dieper ingaan op de Juiste hoeveelheid, de Juiste plaats en het Juiste moment van stikstofbemesting. Een deel van deze informatie zal tijdens de akkerbouwavonden ook aan de orde komen, en komt later ook in het Akkerbouwnieuws terug. Uiteindelijk zijn alle maatregelen die genoemd worden kleine puzzelstukjes die bijdragen aan de mogelijkheid om met de lagere toegestane hoeveelheid stikstof toch een kwalitatief en kwantitatief goede opbrengst te behalen. Het zal zeker niet in alle gevallen mogelijk zijn om met 20% minder stikstof net zo ver te komen, maar met de goede maatregelen kan de opbrengstderving die deze maatregel veroorzaakt wel tot het minimum worden beperkt.
Voor een optimaal gebruik van stikstof is het belangrijk om bij het maken van een bemestingsplan goed na te gaan hoeveel stikstof een gewas nodig heeft en op welke momenten. Hierbij spelen de bodemvoorraad van minerale stikstof in het voorjaar en de stikstof die in het seizoen vrij kan komen door mineralisatie een grote rol. Na een lange, natte winter is over het algemeen de bodemvoorraad van minerale stikstof in het voorjaar behoorlijk laag.
Om de hoeveelheid stikstof die vanuit de bodem nog voor de plant beschikbaar is, goed in beeld te hebben, is een bodemanalyse noodzakelijk. Zeker bij teelten waar de stikstofhoeveelheid in een bepaalde mate ook bepalend is voor de kwaliteit van het eindproduct (zoals bijvoorbeeld aardappelen en uien), is het goed om van tevoren in beeld te hebben hoeveel minerale stikstof er in de bodem aanwezig is en beschikbaar is voor het gewas. Heel simpel gezegd hoeven de kilo’s stikstof die al in de bodem zitten, niet via bemesting te worden toegediend. Verder kan een bodemmonster ook een indicatie geven van hoe gemakkelijk stikstof uit kan spoelen.
Binnen een perceel kan de groeikracht of de potentie van de grond behoorlijk verschillen. Zeker op percelen waarin veel verschil is op het gebied van organische stof, zwaarte van de grond en hoogteverschillen zal qua potentie of groeikracht best verschil voor kunnen komen. Wanneer een perceel volledig uniform wordt bemest is er altijd kans dat er plekken zijn waar het gewas te veel stikstof krijgt. Op deze plekken is de kans groot dat stikstofverlies optreedt door onder andere uitspoeling. Aan de andere kant zal er dan ook kans zijn dat het gewas op plekken te weinig stikstof toegediend krijgt. Door de plaatsen met een hoge potentie en de plaatsen met een lage potentie goed in beeld te brengen, kunnen deze plaatsen ook afhankelijk van de potentie bemest worden. Zeker wanneer de hoeveelheid toe te dienen stikstof vanwege regelgeving beperkt is, kan op deze manier het maximale aan kilo’s product per kilo stikstof gerealiseerd worden. Met deze manier van werken blijft gevoelsmatig misschien op de mindere plekken wat opbrengst liggen, maar juist op de betere plekken wordt het maximaal haalbare geoogst. Het gemiddelde resultaat zal een stuk beter zijn dan wanneer het perceel uniform bemest is.
Elk gewas heeft tijdens het teeltseizoen een bepaalde stikstofbehoefte. Bij het ene gewas is dit aan het begin van de teelt, terwijl andere gewassen juist later in de teelt een hogere stikstofbehoefte hebben. Deze groeiafhankelijke stikstofbehoefte is niet in een vast schema te vangen. De groei van het gewas is vooral afhankelijk van de temperatuur, lichturen en de intensiteit van het licht. Bij voldoende licht en ‘gunstige temperaturen’ zal een gewas sneller groeien dan bij donker en koud weer. Op het moment dat het gewas een bepaalde groei doormaakt, zal het gewas voor deze groei ook bouwstenen, waaronder stikstof, beschikbaar moeten hebben. Wanneer het doel is om de stikstof precies op het goede moment voor de plant beschikbaar te hebben, zal er op een betrouwbare manier voorspeld moeten worden wanneer een plant een bepaalde fase van groei in gaat. Dit kan door verschillende waarnemingen aan het gewas en waarnemingen van omstandigheden te combineren. Het systeem ‘Mijn Groei’ van Van Iperen kan aan de hand van de weersgegevens, bodemprestaties, gewasgroeimodel en waarnemingen in het veld de groei van de gewassen voorspellen. Aan de hand hiervan kan op het allerbeste moment een stikstofgift aan het gewas gegeven worden op zo’n manier dat de gift niet te vroeg wordt uitgevoerd, wat risico op verliezen zou kunnen vergroten. Aan de andere kant wordt voorkomen dat de gift te laat wordt uitgevoerd, wat de maximale opbrengst van het gewas zou kunnen verminderen.
Mijn Groei is een teeltdashboard dat u ondersteunt bij het maken van teeltbeslissingen. De ontwikkeling van Mijn Groei is inmiddels al een aantal jaar aan de gang en afgelopen seizoen was de eerste versie te gebruiken voor telers. In onderstaande video vertelt Bram van Oers hoe Mijn Groei werkt, hoe het bijdraagt aan het telen van een krachtig gewas en hoe u er als teler direct iets aan hebt.
Om zo goede mogelijk aan de stikstofbehoefte van de gewassen te voldoen, is het goed om bewust te kiezen uit de stikstofvormen die we gebruiken om de gewassen te laten groeien en ontwikkelen. Daarnaast hebben verschillende toedieningstechnieken ook invloed op de gebruiksefficiëntie van de toegediende stikstof. Op de aankomende akkerbouwavonden staan we ook stil bij de Juiste meststof om de stikstofbemesting efficiënt in te vullen.
Kom naar een van onze akkerbouwavonden en ontdek hoe bemesting en gewasbescherming samen zorgen voor een goed gevoed en goed beschermd gewas. Na afloop is er gelegenheid om bij te praten onder het genot van een hapje en een drankje.
Bemestingstechnieken voor beter efficiëntie
Wanneer een stikstofbemesting breedwerpig wordt uitgevoerd, is de onvermijdelijke bijkomstigheid hiervan dat een gedeelte van de gegeven kunstmest op een plek terechtkomt waar geen wortels aanwezig zijn om de stikstof op te nemen. Deze stikstof is gevoelig voor verlies door onder andere uitspoeling en vervluchtiging.
Wanneer de ureum -en ammoniumstikstofbemesting als rijenbemesting wordt uitgevoerd, kunnen deze verliezen beperkt worden. Bij rijenbemesting tijdens het zaaien (bijvoorbeeld in suikerbieten) of poten wordt een geconcentreerd depot met stikstof in de bodem aangebracht tijdens het zaaien. Doordat dit depot een relatief klein oppervlak heeft ten opzichte van de inhoud, zal al minder verlies optreden omdat het altijd in de wortelzone ligt. Daarnaast ligt de stikstof voor de plant direct op de goede plek, waardoor de plant geen extra energie hoeft te steken in het zoeken naar stikstof. Naast het feit dat de stikstof in het depot minder gevoelig is voor verlies door uitspoeling onder natte omstandigheden, kan rijenbemesting ook onder droge omstandigheden voordelig zijn voor de groei van de plant. In het kleine beetje vocht wat onder droge omstandigheden nog in de bodem beschikbaar is, kan door de hogere concentratie alsnog genoeg stikstof zitten die nodig is voor de groei van de plant. Op die manier hoeft een mindere beschikbaarheid van water dus niet direct te betekenen dat er ook een lagere beschikbaarheid van stikstof is voor de plant. Hiermee wordt de effectiviteit van de gegeven stikstof vergroot.
Een bij bemesting met stikstof kan in veel gevallen wordt vervangen door een bladbemesting. Binnen het Powerline-meststoffen pakket zijn verschillende powerleaf producten die ingezet kunnen worden om een stikstof (bij)bemesting uit te voeren. Met een bladbemesting wordt de stikstof die gegeven wordt een stuk efficiënter gebruikt ten opzichte van een gift met korrelmeststoffen. Een bij bemesting met 54 kg zuivere stikstof uit korrelmeststoffen (200kg kas) kan vervangen worden met 33 kg zuivere stikstof via een aantal bladbemestingen (totaal 150L Powerleaf Quattro). Op deze manier kunnen de kilo’s zuivere stikstof die worden toegediend, worden gereduceerd zonder dat dit een negatief effect heeft op de opbrengst. In veel gevallen is bij een strategie waarbij de bij bemesting wordt ingevuld met bladmeststoffen de opbrengst hoger dan met korrelmeststoffen, omdat de stikstofgift over meer momenten wordt uitgesmeerd. hierdoor kan een plant over een langere periode profiteren van de extra toegediende stikstof. Bij korrelmeststoffen kunnen de giften ook over meer momenten verdeeld worden, alleen zal dan de beschikbaarheid van vocht voor een groot gedeelte het succes van deze manier van bemesten bepalen, omdat er meer vocht nodig is om de korrelmeststoffen te laten werken.
Deze bladmeststof is een effectieve bladmeststof die stikstof, mangaan, magnesium en calcium bevat. De meststof is zeer geschikt voor de overbemesting van stikstof in diverse gewassen. Het product heeft een hoge benuttingscoëfficiënt doordat het via het blad toegediend wordt.
Gegarandeerde opname, ook bij droog weer.
Snelle opneembaarheid.
Zacht voor de plant.
Te combineren met fungicidebespuiting.
Organische mest zal voor veel mensen niet het eerste zijn waar ze aan denken als kans bij lagere gebruiksnormen. Echter zal (zeker bij een lagere gebruiksruimte) er altijd aandacht moeten zijn voor het op peil houden van het gehalte organische stof in de bodem. Wanneer dit namelijk voldoende op peil is, heeft dit een positief effect op het vochtvasthoudende vermogen van de bodem. Hiermee kunnen stikstofverliezen door uitspoeling weer enigszins beperkt worden. Daarnaast zorgt een gezonde hoeveelheid organische stof in de bodem voor een actief bodemleven, en daarmee voor een goede mineralisatie in de bodem. Hierdoor kan in veel gevallen de stikstof uit de bodem beter worden benut.
Verder is het op peil houden van organische stof door het telen van een groenbemester ook een maatregel die ervoor kan zorgen dat stikstof in het gewas gebonden wordt, en niet verloren gaat door uitspoeling gedurende de winter. Aan de andere kant zal op de lange termijn een hoger organisch stofgehalte niet direct voor een besparing aan stikstof zorgen, omdat er ook meer stikstof vrijgemaakt wordt bij een hoger gehalte organische stof. Hierbij is onvermijdelijk dat een deel hiervan verloren gaat. De uitdaging is om de stikstof die vrij komt uit de mineralisatie optimaal te benutten. Om meer inzicht te krijgen in het vrijkomen van stikstof door mineralisatie uit organische stof, kan een tool als ‘Mijn Groei’ helpen. Hiermee krijgt u inzicht in de omstandigheden en de omgeving waarin uw gewas groeit en kunt u optimaal sturen op de stikstofbemesting. De genoemde voordelen van een hoger organische stofgehalte wegen nog altijd op tegen de nadelen, waardoor we blijven streven naar instandhouding of waar mogelijk een kleine verhoging van het organische stofgehalte.
Op basis van hogere gewasopbrengsten is er een mogelijkheid om extra stikstofruimte aan te vragen. Hierbij moet de opbrengst in de laatste drie jaar bovengemiddeld hoog zijn. Wanneer er op uw bedrijf mogelijkheden zijn om stikstofdifferentiatie aan te vragen, is dat zeker in NV-gebieden een kans die altijd benut moet worden.
Wanneer een groenbemester geteeld wordt volgens een aantal voorwaarden, wordt voor de groenbemester ook stikstofruimte toegekend. Zeker wanneer er toch al een groenbemester gezaaid wordt, loont het al snel om te zorgen dat deze aan de voorwaarden voldoet, zodat de extra ruimte die hiermee beschikbaar komt benut kan worden.
Naast de extra ruimte die voor een hogere opbrengst of voor groenbemesters beschikbaar is, kan er ook nog gebruik gemaakt worden van de calamiteitenregeling om extra stikstofruimte te krijgen. Als in het groeiseizoen extreem veel neerslag valt, deze neerslag voor veel verlies van stikstof zorgt en met een rapport aangetoond kan worden dat er extra stikstof bij bemest zou moeten worden om de oogst te redden, is er de mogelijkheid om bij RVO extra stikstofruimte te krijgen om dit verlies aan stikstof te compenseren.
Samenvattend kunnen we zeggen dat er een hoop knoppen zijn om aan te draaien om te zorgen dat de stikstof die op het bedrijf wordt aangevoerd, goed benut wordt. Per bedrijf en per gebied zullen de kansen om de stikstof zo efficiënt mogelijk in te zetten, verschillend zijn. Breng deze mogelijkheden voorafgaand aan het groeiseizoen goed in beeld. Op deze manier kan een bemestingsplan gemaakt worden waarbij rekening gehouden wordt met zowel de behoefte van het gewas, de kwaliteit van de grond, de mogelijkheden qua techniek en dit allemaal binnen de wettelijke kaders. Maak daarom samen met uw adviseur een bemestingsplan voor het optimaal voeden van uw gewassen om tot een optimaal resultaat te komen.
Kennis & Nieuws
Sinds dit jaar is elke akkerbouwer verplicht om bij RVO aanvullende gegevens over het mestgebruik aan te leveren. Dit moet voor 31 januari aangeleverd zijn. Deze gegevens moeten worden ingevuld op mijnRVO. Na het inloggen op ‘mijnRVO’ kan ‘registratie en melding doorgeven’ worden aangeklikt. Daarna klikt u op ‘aanvullende gegevens landbouwer’.
In het fertigatieproces is het verwijderen van verwijderen van de druppelslangen uit de grond de laatste stap. In deze video vertelt onze fertigatiespecialist Mikey Akkermans over de verschillende manieren waarop dit kan en wat hierbij belangrijke aandachtspunten zijn.
Vanaf nu kunt u gegevens over organische meststoffen vanuit het RVO koppelen aan Mijn Iperen. Hiervoor dient u Van Iperen eenmalig te machtigen. Wanneer u dit heeft gedaan is het mogelijk om eenvoudig de mineralen en bijbehorende vervoersbewijzen van dierlijke mest, zuiveringsslib en compost in te zien in Mijn Iperen.
